Sene 1960’lar...

Rize - Çamlıhemşin

Ev ev üstüne. Kaynata, oğul, torun... 

Bu haneye gelin gelenin vay haline, a dostlar. Hele bir de bekar görümce de evdeyse, etti sana iki kaynana. Sabah ezanıyla kalk, e işler ancak yetişir. Pişir, yedir, yıka, kaldır bir de bakmışsın ki öğle olmuş al baştan bir daha. Yer demir, gök bakır kesile olmaya ki yardım ara. Bir nasiptir elti de o evde. ALLAH vere fesat çıkmaya, oldu mu sana üç kaynana! 

Ev işi biter bitmez doğru kapıya çamaşıra. Suyu tenekeyle pilitaya (guzine) taşı, çamaşırlar leğende yığılı. Ne yorgan yüzleri, ne pazen elbiseler... Vardır en az yüz yaması ihtiyarların sıralı. Sade yıkaması mı? Dokuması da var bu işin!

O dönemlerde tekstil sanayi ne gezer? 

Kendir yetiştirilir, lifleri iplik haline getirilip ketan dokunur. Bu ketan kumaşından iç çamaşırı, çarşaf yapılır ev halkının ihtiyacı giderilirdi. Koyunun yünü kırkılır, yün tarağıyla tel tel edilip eğirilirdi. Kök boyayla renklendirilir, bundan da kuşağın üzerine bağlanan kalın ipler yapılırdı. Bu iplerle sırtta çayır taşınır, bebek kucağa bağlanır, salıncak yapılır her türlü iş görülürdü. 

Her türlü iş demişken... 

Kadınlar ev işleri yanı sıra, çocuk, koyun, inek eş zamanlı bakar, çayır biçer, bahçe çapalardı. Erkekler de tırpan vurur, öküzleri sürer, balcılık yapardı. Okul çağı gelenler bulduysa bezden, bulamadıysa naylondan çantalarıyla bir saatlik patika yolu yürüyüp okula gider, 1.2.3. sınıflar bir arada, 4. ve 5. sınıflar bir arada ders görürlerdi. 

Yokluk vardı... 

Evin içinde su tesisatı ne gezsin, kanalizasyon desen o da yok. Tuvaletler evin dışında mesafede olurdu. Bir de geceleri domuz iner aşağıya tarlaya, genelde patatese gelirdi. O sırada denk geldi mi çocuk domuza bir feryat bir figan, al başına dert. 

Şimdi, geriye dönüp bakınca bu insanlar da çocuk yetiştirdi ve o çocuk da değerliydi ama annesi peşine hizmetçi değildi. Ve insan düşünmeden edemiyor: Bu şartlarda nasıl yaşamışlar? Hem ev işi hem dışarı işi hem aileyi çek çevir... Bugünkü gibi de değil bu işler, elektrikli süpürgeyi tutarken bir yandan çamaşır, bulaşık yıkanmıyor. Her şey seni bekliyor. 

Şimdiki kadınlarımızı, kızlarımızı hayal edebiliyor muyuz? 

İpi eğirip boyayıp kıyafetini kendi dokurken... 

Ya erkekleri, oğullarımızı? 

Fiziksel güç gerektiren bir kaç işte birden çalışırken...

Neden bugün daha fazla imkanda daha doyumsuz daha gerginiz? 

Çünkü der DTÖ, ödediğimiz bedelden daha fazla imkan tüketiyoruz... 

Ve bedelleri tüketimlerini geçmemiş insan bu hayata hazır değildir...

Bizler X, Y, Z kuşağı olduğumuz için mi böyleyiz yoksa düştüğümüz bir tuzak mı var? Adı da imkanın getirdiği rahatlıkta bedeli külfet bilmek... 

Kolay kıymetin düşmanıdır, der Deneyimsel Öğreti.

Tabii o dönemde meşakkatli olan başka bir şey daha var. Gönül ilişkileri... 

Kız ile oğlan aralarında anlaşmışlar, sevdalık ederler. Sevdalık dediğin de yalnızken denk geleceksin yolda o sırada iki çift söze bir bakış. Artık ayda bakarsın bir, bilemedin iki kez. E, şimdi böyle anları değerlendirmek çok önemli ama ya kızın yanında anası, halası, dayısı olur ya çocuğun yanı kalabalık. Laf çıkmasın, dikkat etmek lazım derken kızın çekinmekten içine kaçtığını gören delikanlı önü sıra söylenir...

Gelir geçer yanımdan sanarsın ellerin yâri,

O kadar utandı ki göremedi yollari.

Bu Ayder’in yolunda aksın pınarlar aksın,

Uşaklar yürüyün ki sevduğum bana baksın.

Baktı ki bu iş böyle olmayacak oğlan der evlenelim. Evlenelim ama kızın babası Nuh diyor peygamber demiyor, vermiyor kızını bizim oğlana... Bir evin bir kızı, istiyorlar ki amcasının oğluyla evlensin de mal yabancıya gitmesin. Kız da ailesine düşkün başladı mı yan çizmeye! Oğlan sıkıştırır kaçalım, kız der ille de düğün duvak isterim. Gel de çıldırma, “Sen bana varcan mı?” – “Kim? Ben mi?”,  “E n’olcak bu iş? –“Şu gün bakarız.” O gün olur, “Öbür gün bakarız.” Olmadı daha öbür gün bakarız derken derken oğlan herslenir (hırsını alamaz) bırakır köyü gider askere daha da gelmez...

Ayağunda çoraplar kırmızı ile sarı,

Sevduğumun gözleri çiçek toplayan arı.

Duman olsam otursam Tepeköy’ün başına,

ALLAH bilinmez dert versin kız babangun başına. 

Yolladuğun çiçeği mendilimda soldurdum,

Bana olmadık iş ettun düşmanları güldurdun.

Şimdi bakarsın oyani tanımazlığa vurursen,

Ben sana bişe demam bu günleri çok ararsen.

Taradı tel tel olur saçlarının karası, 

Benim kalbimde yoktur artık sevdanın alakası.

Gidip te gelmemek bazen başka türlü olur...

Kadınla erkek birbirini severek evlenmişler. Tabii yokluk dönemi, para lazım. Bir kaç ay durmuşlar yan yana, sonra oğlan gurbete çalışmaya gitmiş o arada da karısı hamile. Bir de duyuyorlar ki kocası ölmüş...

Elmayı aldım daldan daha vakti gelmeden,

Nazlı yâri kaybettim kınalarım solmaden,

Çıkma sevduğum çıkma bastığun dal kurudur,

Yaş ta olsa kırılır ikbal ki kör ikbaldur.

Her yeni eskir, der DTÖ. Yaratılmışın rutinidir bu: sonluluk... 

O kadın da bir eşti ve canı acımıştı. Psikoloğu da anti-depresanı da yoktu. Öyle ya da böyle kabullenme acısını yaşayıp hayatına dönmüştü. 

Nasıl oluyordu da o dönemlerde insanlar daha hızlı adapte oluyorlardı olumsuzluklara? Cimer de yoktu halbuki. O da istemez miydi yazsın: “Kocam öldü, kaynanam bana mobbing yapıyor, bunu alın.” 

Tüm bu imkansızlıklar beklentiyi de düşürüyordu, işin aslı. Birileri bizim gönlümüzü hoşnut eden bir şeyler söylemek zorunda değil, söylemiyor da. 

Peki, “şimdi ne yapacaksın?” İnsanlar bu kısma çok hızlı geçiyordu işte o dönemde: 

Acıyı kabullenip yeni bedelleri tasarlama… 

Çünkü, o kadar alışkın ki nefsinin vazgeçemediği bir şeye değil de nefsen hiç istemediği, sıkıcı bedelleri ödemeye. Ha bir eksik ha bir fazla. Yenisini de kabullenmesi, adapte olması zor gelmiyor haliyle. 

Yani, kilit inanç şu: Hiçbir şeyin olmasa da ki zaten yokluk sıkıntı değil, yeter ki akıbetini güzele vardıracak bedelleri yeniden dizayn et... 

===

Deneyimsel Tasarım Öğretisi geçmiş deneyimlerle yarını şekillendiren bir gerçeklik ilmidir. Bireylerin problemlerini çözmeleri ve hedeflerine ulaşabilmeleri için ihtiyaç duydukları yöntemleri öğretir.

“Kim Kimdir”, “İlişkide Ustalık”, “Başarı Psikolojisi” programlarıyla mutlu ve başarılı olmak isteyen insanlara stratejiler sunar.

===

“Milyarlarca insan içinde, “bir” kişinin ne önemi olabilir ki?

Bunun cevabını o “bir” kişiye sorun!”